Błędy poznawcze i emocjonalne najczęściej popełniane przez traderów

Błędy popełniane przez traderów często mają swoje podłoże w towarzyszących im uprzedzeniach. Zgodnie z założeniami psychologii inwestowania, możemy je podzielić na poznawcze, dotyczące sposobów myślenia i podejmowania decyzji oraz emocjonalne, odnoszące się do uczuć. Aby poprawiać swoje doświadczenie w tradingu, warto unikać uprzedzeń. Ich kontrolowanie może pozwolić inwestorowi na podjęcie decyzji w oparciu o dostępne dane, z wyłączeniem błędów poznawczych i niepotrzebnych emocji.

Czym są uprzedzenia w tradingu?

Uprzedzenia nieustannie towarzyszą nam w codziennym życiu, zatem trading nie jest tutaj wyjątkiem. Termin ten odnosi się do nielogicznych lub irracjonalnych preferencji lub niechęci posiadanych przez jednostkę, które często bywają podświadome. Stanowią typowo ludzką słabość, a zatem traderzy również mogą być nią dotknięci. Psychologowie zidentyfikowali ponad tuzin rodzajów uprzedzeń, a każdy z nich może wpływać na osąd tradera.

Oprócz wypaczania zdolności do podejmowania decyzji w oparciu o fakty i dowody, uprzedzenia mogą też prowadzić do ignorowania dowodów, które nie są zgodne z danym założeniem. 

Inwestorzy nieustannie podejmują decyzje, które mogą wpływać na ich sukces lub jego brak. 

Rodzaje uprzedzeń w finansach i inwestowaniu

Uprzedzenia spotykane w inwestowaniu najczęściej dzielą się na dwie grupy: poznawcze i emocjonalne. 

Uprzedzenia poznawcze w tradingu

Uprzedzenia poznawcze odnoszą się do odchyleń od racjonalności w ludzkim myśleniu i podejmowaniu decyzji. Jest to skrót myślowy lub tendencja, która może prowadzić do irracjonalnych osądów lub błędnego rozumowania. Uprzedzenia poznawcze mogą wynikać z ograniczeń przetwarzania informacji, heurystyki, wpływu społecznego lub indywidualnych doświadczeń. Często występują one nieświadomie i mogą wpływać na różne aspekty podejmowania decyzji, w tym percepcję, pamięć, uwagę i rozwiązywanie problemów.

Uprzedzenia emocjonalne w tradingu

Po drugiej stronie spektrum znajdują się uprzedzenia emocjonalne. Odnoszą się one do wpływu uczuć lub nastroju na podejmowanie decyzji. Występują, gdy strach, chciwość lub podniecenie odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu osądów i wyborów danej osoby. Emocje mogą zaciemniać osąd, prowadzić do impulsywnych działań lub zniekształcać postrzeganie ryzyka i nagrody. Te uprzedzenia mogą wpływać na podejmowanie decyzji w różnych dziedzinach, w tym w handlu, inwestowaniu, ale także w życiu codziennym.

Inwestorzy powinni być świadomi tych uprzedzeń i zarządzać nimi, aby podejmować bardziej racjonalne i świadome decyzje inwestycyjne. Zrozumienie uprzedzeń poznawczych i emocjonalnych jest niezbędne do opracowania skutecznych strategii łagodzenia ich wpływu i poprawy podejmowania decyzji nie tylko w handlu, ale także w innych dziedzinach życia.

5 najczęściej spotykanych uprzedzeń poznawczych u inwestorów

Traderzy powinni być świadomi swoich uprzedzeń poznawczych i aktywnie pracować nad ograniczeniem ich wpływu na swoje inwestycje. Rozpoznając i radząc sobie z uprzedzeniami poznawczymi, mogą zwiększyć swój obiektywizm, usprawnić procesy analityczne i podejmować bardziej racjonalne decyzje handlowe.

1. Efekt potwierdzenia (confirmation bias) 

To tendencja do poszukiwania lub faworyzowania informacji, które potwierdzają istniejące wcześniej przekonania lub hipotezy. Inwestorzy mogą selektywnie skupiać się na informacjach, które wspierają ich istniejące poglądy rynkowe, ignorując sprzeczne dowody i potencjalnie prowadząc do stronniczych decyzji handlowych.

2. Złudzenie kontroli (illusion of control) 

Jest to przekonanie, że jednostki mają większą kontrolę nad wynikami niż w rzeczywistości. Traderzy mogą przeceniać swoją zdolność do przewidywania lub wpływania na ruchy rynkowe, co prowadzi do nadmiernej pewności siebie, podejmowania wyższego ryzyka lub ignorowania sygnałów ostrzegawczych.

3. Efekt pewności wstecznej (hindsight bias) 

Zwany jest też pełzającym determinizmem. To tendencja do postrzegania przeszłych wydarzeń jako bardziej przewidywalnych niż były w rzeczywistości. Traderzy mogą wierzyć, że mogli dokładnie przewidzieć ruchy rynkowe po fakcie, co prowadzi do nadmiernej pewności siebie i potencjalnie zniekształca podejmowanie decyzji w przyszłości.

4. Błąd dostępności (availability bias) 

Odnosi się do skłonności do polegania na łatwo dostępnych informacjach lub niedawnych doświadczeniach podczas dokonywania osądów lub podejmowania decyzji. Traderzy mogą przywiązywać nadmierną wagę do bieżących wydarzeń rynkowych lub łatwo przywoływanych informacji, potencjalnie pomijając mniej dostępne lub historyczne dane, które mogłyby zapewnić bardziej kompleksowy obraz.

5. Błąd zakotwiczenia i dostosowania (anchoring and adjustment bias) 

Oznacza zbyt silne poleganie na początkowej napotkanej informacji (kotwicy) przy dokonywaniu kolejnych ocen lub szacunków. Wszelkie zmiany lub korekty tej informacji są "zakotwiczone" wokół początkowych danych. Inwestorzy mogą zakotwiczyć swój proces decyzyjny w określonym punkcie odniesienia, takim jak początkowa cena lub wycena, i w niewystarczającym stopniu dostosowywać swoje późniejsze osądy w oparciu o nowe informacje.

5 popularnych uprzedzeń emocjonalnych u traderów

Uprzedzenia emocjonalne wpływają na proces podejmowania decyzji przez tradera i prowadzą do nieoptymalnych wyników z zawieranych transakcji. Traderzy powinni być świadomi tych uprzedzeń i pracować nad skutecznym zarządzaniem swoimi emocjami, praktykując zdyscyplinowane zachowanie i stosując strategie zarządzania ryzykiem w celu złagodzenia ich wpływu. Świadomość, autorefleksja i techniki regulacji emocji mogą pomóc traderom w podejmowaniu bardziej racjonalnych i obiektywnych decyzji handlowych.

1. Niechęć do ponoszenia strat (loss aversion bias) 

Odnosi się do tendencji do silnego preferowania unikania strat nad uzyskiwaniem zysków. Trader może być bardziej wrażliwy na potencjalne straty niż zyski, co prowadzi do niechęci do podejmowania ryzyka, niechęci do ograniczania strat lub utrzymywania stratnej pozycji dłużej niż to konieczne.
 

2. Tendencja do nadmiernej pewności siebie (overconfidence bias)

To skłonność do przeceniania swoich umiejętności, wiedzy lub dokładności swoich przewidywań. Traderzy mogą mieć zawyżone poczucie pewności siebie, co prowadzi ich do podejmowania nadmiernego ryzyka, overtradingu lub zaniedbywania odpowiednich strategii zarządzania ryzykiem.
 

3. Stronniczość samokontroli (self-control bias) 

Odnosi się do trudności, z jakimi borykają się osoby i traderzy w kontrolowaniu swoich impulsów i trzymaniu się długoterminowych celów. Traderzy mogą mieć problem z przestrzeganiem swoich planów handlowych lub zdyscyplinowanych strategii, ulegając impulsywnym działaniom napędzanym krótkoterminowymi emocjami lub wahaniami rynkowymi.
 

4. Utrzymywanie status quo (status quo bias) 

To tendencja do preferowania utrzymania obecnego stanu rzeczy lub trzymania się znanych opcji. Traderzy mogą opierać się dokonywaniu niezbędnych zmian w swoich strategiach handlowych lub portfelach, preferując znane pozycje lub warunki rynkowe, nawet jeśli zmiana może być korzystna.
 

5. Niechęć do żalu (regret aversion bias)

Wiąże się z niepodejmowaniem działań, które mogłyby prowadzić do żalu lub wyrzutów sumienia, nawet jeśli działania te mogą być racjonalne lub konieczne. Traderzy mogą unikać ograniczania strat lub zamykania pozycji z obawy przed późniejszym żałowaniem podjętej decyzji, co może prowadzić do zbyt długiego utrzymywania stratnych pozycji

Jak zmniejszyć ryzyko uprzedzeń przy decyzjach inwestycyjnych?

Jeśli chodzi o uprzedzenia poznawcze, traderzy mogą przezwyciężyć je poprzez edukację, szkolenia, obiektywne badania i analizy oraz poszukiwanie przeciwstawnych perspektyw. 

Poszerzanie wiedzy w zakresie tradingu

Rozwijanie świadomości uprzedzeń pozwala traderom rozpoznać, kiedy mogą one wpływać na ich osąd. Ponadto, należy skupiać się na obiektywnej analizie i badaniach, zamiast polegać wyłącznie na intuicji lub emocjach. Traderzy mogą wykorzystywać dane, wykresy, a także wskaźniki analizy ekonomicznej, fundamentalnej i technicznej do podejmowania świadomych decyzji, zmniejszając wpływ uprzedzeń.

Poszukiwanie różnych punktów widzenia

Innym sposobem na przezwyciężenie uprzedzeń poznawczych jest aktywne poszukiwanie różnych punktów widzenia i perspektyw na rynku. Współpraca z traderami lub analitykami, którzy mają przeciwne poglądy, może pomóc zakwestionować istniejące uprzedzenia i zachęcić do podejmowania bardziej zrównoważonych decyzji.

Rozwój samoświadomości i autorefleksja

Z kolei w ograniczaniu uprzedzeń emocjonalnych może pomóc przede wszystkim rozwijanie samoświadomości. Traderzy powinni zastanowić się nad swoimi tendencjami emocjonalnymi, zidentyfikować wzorce zachowań i rozpoznać wpływ emocji na podejmowane przez nich decyzje. Co więcej, zdefiniowanie i przestrzeganie zestawu zasad handlowych pomaga traderom utrzymać dyscyplinę i zmniejszyć wpływ emocji. Może to obejmować z góry określone punkty wejścia i wyjścia, strategie zarządzania ryzykiem oraz wytyczne dotyczące wielkości pozycji.

Strategiczne zarządzanie ryzykiem inwestycyjnym

Skuteczne strategie zarządzania ryzykiem mogą pomagać traderom złagodzić uprzedzenia związane ze stratami i zyskami wynikające ze strachu i chciwości. Ustawianie zleceń stop-loss, korzystanie z trailing stop i dywersyfikacja pozycji mogą chronić przed emocjonalnym podejmowaniem decyzji podyktowanym strachem przed stratami lub chęcią osiągnięcia nadmiernych zysków.

Szukanie wsparcia u zaufanych ekspertów

Wreszcie, szukanie wsparcia u zaufanych traderów, mentorów lub dołączanie do społeczności handlowych może zapewnić pomóc w zarządzaniu uprzedzeniami emocjonalnymi. Dzielenie się doświadczeniami handlowymi, omawianie wyzwań i otrzymywanie informacji zwrotnych od innych może zaoferować cenne perspektywy i pomóc regulować emocje.

Podsumowanie

Niezależnie od poziomu samodyscypliny, traderzy często podejmują decyzje finansowe, które są zabarwione uprzedzeniami różnego rodzaju. Powodują one, że inwestorzy działają pod wpływem emocji lub popełniają błędy w przetwarzaniu informacji. Dlatego tak ważne jest posiadanie świadomości istnienia tych uprzedzeń, jak również technik ich przezwyciężania. Nawet jeśli niemożliwe jest całkowite uniknięcie wszystkich uprzedzeń behawioralnych, można zminimalizować ich wpływ na naszą działalność handlową.